Əvvəlki dövrlərdən gələn bəzi sözlər və ifadələr orijinal mənalarını dəyişdirir və ya təhrif edir. Məsələn, əvvəlki dövrlərdə "fitnə" sözü indiki kimi tətbiq olunmurdu.
Köhnəlmiş "fitnə" sözü bir sui-qəsd, üsyançıların hiyləgərliyi, qiyam, fitnə deməkdir. Ondan yaranan "fitnə" sifəti, fitnə ilə əlaqəli bir hərəkət deməkdir. Beləliklə, "fitnəkar" sözü nitqdə "üsyançı", eyni zamanda "qadağan edilmiş", "qanunsuz" sözlərinin sinonimi kimi istifadə edilə bilər.
Lüğətlərdə "fitnə" sözü necə izah olunur
Bəzən "həvəsli düşüncələr", "həvəsli hərəkətlər" kimi ifadələr tapa bilərsiniz. Hamı bunun nə demək olduğunu tam olaraq bilmir - bəzilərinin sadəcə cinayətlə əlaqələri var. Lüğətdə “fitnə verən” sifəti fitnəyə, yəni qadağan olunmuş, məzəmmət ediləcək bir şeyə işarə olaraq təyin edilir. Üsyan və ya qarışıqlıq "fitnəkar" sözünün köhnəlmiş mənalarıdır.
Ümumiyyətlə mövcud olmaması lazım olan bir şeyə cinayət adı da verilə bilər. Məsələn, təsnif edilən və ya qadağan olunan məlumatlar.
Bu sifət əsasən bədii ədəbiyyatda istifadə olunur. Tarixi əsərlərdə istifadəsi dövrün ləzzətini vurğulaya bilər və əsasən bu məqsəd üçün istifadə olunur. Müasir ədəbiyyatda çox tez-tez baş vermir və danışıq nitqində daha az yaygındır. Jurnalistlər hər hansı bir aqressiv hərəkət və ya davranış söz mövzusu olduqda bu sifəti istifadə etməyi sevirlər.
Həssas düşüncələr nədir
Əvvəllər qanunsuz hərəkətlərə və düşüncələrə ədəbsizlik deyilə bilərdi. Siyasi xarakterli müxtəlif cinayətlərlə əlaqəli istifadə edilən "fitnə düşüncələri" ifadəsi xüsusilə tez-tez yayılırdı. Hiyləgər düşüncələrin ortaya çıxması ilə dövlət sisteminə qarşı müxtəlif hərəkatlar başlaya bilər. Vətəndaşların yüksək səslə və utanaraq səsləndirildiyi təqdirdə, ehtiraslı düşüncələrin mövcudluğu artıq cəza üçün yetərli bir səbəb idi.
Əvvəllər "fitnə" sözü bir hərəkətin, dövlətə qarşı bir cinayətin şiddətini təyin etmək üçün istifadə olunurdusa, bu ifadənin danışıqda istifadə edildiyi günlərdə bir az fərqli bir məna qazanır. Əvvəla, bu cür düşüncələr mövcud və ya son vəziyyətlərdən narazılıqdır.
Yazılı nitqdə (məsələn, jurnalist oçerkləri, hekayələr) buna, məsələn, keyfiyyətsiz tibbi yardım və ya bir avtomobilin təmirinə səhv yanaşma səbəbi ilə müəyyən peşə nümayəndələrinin işinə qarşı ədalətsiz münasibətdən yaranan fikirlər deyilə bilər.. Danışıq nitqində "fitnə düşüncələri" ifadəsi demək olar ki, heç vaxt olmur.
