Sosial uyğunlaşma insanların cəmiyyət daxilində normal fəaliyyət göstərməsinə imkan verir. Bu, bütün həyatı boyunca gedən insan inkişafının əsas istiqamətlərindən biridir. Sosial adaptasiyada bir neçə əsas mərhələni ayırmaq adətlidir.
Birincisi, uşağın əsas sosiallaşması baş verir. Bu, digər addımların asılı olacağı əsasdır. Uşaq cəmiyyətdəki əsas prinsipləri, ənənələri və davranış xüsusiyyətlərini nə qədər yaxşı anlaya bilirsə, sonrakı sosial həyatı o qədər uğurlu olacaqdır. Bu mərhələdə ailə ən vacib rolu oynayır.
Yaxın qohumlar (xüsusən də valideynlər) cəmiyyət, onun dəyərləri və normaları, eləcə də sosial rolları barədə fikirlərin əsasını qoyurlar. Məsələn, uşaqlıqdan valideynlər hər hansı bir sosial qrup haqqında mənfi danışırlarsa, uşaq haqlı olduğuna mütləq bir inamla böyüyə bilər. Eyni hər hansı digər sahəyə aiddir. Odur ki, tərbiyə prosesi hər bir insanın həyatında ən vacib hadisələrdən biri hesab olunur.
İkincili sosial adaptasiya
Bu müddət evdən kənarda baş verən sosiallaşma kimi başa düşülür. Uşaq yad insanlarla normal ünsiyyət qura bilən kimi, digər baxışları qiymətləndirmək imkanı qazanır. Məktəb parlaq bir nümunədir. Burada yeni qaydalar və qaydalar tətbiq olunur, buna riayət edilməlidir.
Müəyyən qaydalara riayət etməmək uşağın sosial münasibətlərinə çox zərər verə bilər. Məsələn, gizli məlumatların dost tapmaq ehtimalı azdır. Uşaq bir şəkildə bütün sinfi müvəffəq etmirsə, o zaman boykot elan edilə bilər. Bu səhvlər, digər insanlarla necə əlaqə quracağınızı daha yaxşı anlamağa imkan verir. Bundan əlavə, uşaqlar öz səhvlərinə əlavə olaraq başqalarına diqqət yetirirlər, beləliklə əhəmiyyətli bir zərər vermədən təcrübə qazanırlar.
Digər sosial uyğunlaşma növləri
Bundan əlavə, sosiallaşma prosesləri bir-birinin üzərinə qoyulur. Erkən sosiallaşma, bir qayda olaraq, özünü büruzə verən ilklərdən biridir. Onun mahiyyəti bir insanın gələcək sosial rollarını məşq etməsindədir. Məsələn, bir sevgilisi və rəfiqəsi birlikdə yaşaya bilər, ancaq evli ola bilməz. Beləliklə, gələcək rollarda çalışırlar və yeni sosial bacarıqlara yiyələnirlər (birlikdə yaşamaq, uzunmüddətli münasibətlər və s.).
Resosializasiya daha sonrakı yaşlarda baş verir. Bu mərhələdə insan hər hansı bir sosial məsələyə münasibətini dəyişir, yeni bacarıqlara yiyələnir və daxili dəyərlərə də məruz qalır. Məsələn, bir insan sosial qruplardan birinin üstünlüyünə əmin ola bilərdi, amma parlaq bir hadisədən sonra fikirlərini dəyişdirdi. Yenidən sosiallaşma prosesi ömür boyu davam edir.
Qrup və təşkilati sosial uyğunlaşma insanın komandalara alışmasına imkan yaradır. Eyni zamanda, qrup, komanda daxilində sadə bir qalmağı və qaydaların həyata keçirilməsini, təşkilati isə qarşıya qoyulmuş hədəflərə çatmaq üçün kadrlarla işləmək üçün lazımi bacarıqların əldə edilməsini nəzərdə tutur.
